જોને ધીમું જલે આ લાગણીનું તાપણું, ઊંડે ઊંડે તો સૌ કોઈ ઝંખે કોઈક તો હોય આપણું

જોને ધીમું જલે આ લાગણીનું તાપણું, ઊંડે
ઊંડે તો સૌ કોઈ ઝંખે કોઈક તો હોય આપણું

એ ક જોરદાર ધડાકાનો અવાજ સંભળાયો. પછી કારમી ચીસો. પછી માણસોના દોડવાનો અવાજ. ડો. બાબરિયા એમના કન્સલ્ટિંગ રૂમમાં બેસીને દર્દીઓ તપાસી રહ્યા હતા. ગુજરાત-રાજસ્થાનની બોર્ડર પર આવેલું ટાઉન. બે રાજ્યો વચ્ચેનો ઊંબરો જ ગણાય. એટલે દર્દીઓની સંખ્યા બંને રાજ્યોમાંથી પચાસ-પચાસ ટકા જેવી. એક જ ગાયનેકોલોજિસ્ટ એટલે કામનો પાર નહીં.

અમદાવાદની કોઈ જનરલ હોસ્પિટલમાં જોવા મળે તેવી ભીડ. શહેરના ખાનગી નર્સિંગહોમની સાઇઝનો તો એકલો વેઇટિંગ હોલ! રોજની દસ-બાર ડિલિવરીઝ થાય, પાંચેક મેજર ઓપરેશન અને નાનાં-નાનાં ઓપરેશનો તો ગણવાનાં જ નહીં.

ક્યારેક એવું બનતું કે ડો. બાબરિયા ઓપરેશન થિયેટરમાં જ બેસીને લંચ પતાવી લેતા! જે દિવસે આ ઘટના બની ત્યારે બપોરના ત્રણ વાગ્યા હતા. આટલો મોટો ધમાકો સાંભળીને ડો. બાબરિયા ખુરશીમાંથી ઊભા થઈ ગયા. બહાર દોડી ગયા. વેઇટિંગ રૂમમાં બેઠેલા દર્દીઓનાં સગાંઓ પણ બહાર આવી ગયાં.

જે દૃશ્ય જોયું તે છાતી ચીરી નાખે તેવું હતું. એક બાઇક ઊછળીને દવાખાનાની સામેની ભીંત પાસે પડેલી હતી. રસ્તાની વચ્ચોવચ એક જુવાન ચત્તોપાટ પડ્યો હતો. દવાખાનાના ઝાંપા આગળ એક યુવતી પોટલાની જેમ પડી હતી. થોડે દૂર એક ટેમ્પો સહેજ ફંટાઈને ઊભો રહી ગયો હતો. એના ચાલકનો કોઈ અતોપતો ન હતો. પ્રથમ નજરે જ સમજી શકાતું હતું કે આ એક અકસ્માતની ઘટના હતી. ટેમ્પોચાલક બાઇકને ટક્કર મારીને ફરાર થઈ ગયો હતો. લોકોનું ટોળું જમા થઈ ગયું હતું. ડો. બાબરિયા પણ એ ભીડમાં સામેલ થઈ ગયા.

‘ડોક્ટર આવ્યા! આઘા ખસો!’ જેવા અવાજોની વચ્ચે ડો. બાબરિયા પહેલાં તો યુવાનની પાસે ગયા. એનો હાથ પકડીને ‘પલ્સ’ પકડી. બંધ હતી. આંખોનાં પોપચાં ખોલ્યાં. નાક પર હથેળી ધરી. છાતી તરફ એકાદ મિનિટ ધ્યાનથી ત્રાટક કરતાં હોય તેમ જોયા કર્યું. પછી બબડ્યા, ‘લાગે છે કે ખલાસ છે.’ પછી ડોક્ટર પેલી સ્ત્રીની પાસે ગયા. એનું ઊપસેલું પેટ કહી આપતું હતું કે આ સ્ત્રી ગર્ભવતી હતી. ડોક્ટરી નજરે પારખી પણ લીધું, ‘સીમ્સ ટુ બી ફુલ ટર્મ પ્રેગ્નન્સી.’

સ્ત્રીની હાલત પણ ગંભીર તો હતી જ, પણ પેલા યુવાનના જેવી નહીં. શું કરવું? ડોક્ટર વિચારમાં પડી ગયા. અમદાવાદ જેવું શહેર હોય તો કોઈ ખાનગી ડોક્ટર આવા કેસને અડે પણ નહીં. અહીં કાયદાના બહુ પ્રશ્નો નડે! તરત જ ફોન કરીને 108ને બોલાવી પેલી સ્ત્રીને જનરલ હોસ્પિટલમાં પહોંચાડી દે, પણ નાનાં કસ્બાઓમાં પરિસ્થિતિ જુદી હોય છે. ત્યાં શહેરના જેવી આધુનિક જનરલ હોસ્પિટલ હોતી નથી. ઉપરાંત નાનાં શહેરોમાં પોલીસ પણ ડોક્ટરનું માન જાળવતી હોય છે.

ભીડમાંથી પણ અવાજો ઊઠ્યા, ‘અલ્યા, ઊંચકો બાઈને! ડોક્ટર સાહેબના ટેબલ પર લઈ લો!’ સ્વયંસેવકો જેવા ગ્રામીણો કામે લાગી ગયા. યુવતીને ઉઠાવીને અંદર લઈ ગયા. ડો. બાબરિયાએ પણ પરિસ્થિતિનો પૂરો ક્યાસ કાઢી લીધો અને સ્ત્રીને સીધી ઓપરેશન ટેબલ પર જ સુવડાવી દીધી. ડો. બાબરિયાએ યુવતીની હાલત તપાસવાની શરૂ કરી. નાડી ચાલતી તો હતી, પણ ધબકારા મંદ હતા. બાઇક પરથી ફેંકાઈ જવાના કારણે મગજ પર ચોટ આવી હતી. શ્વાસ ખૂબ ભયાવહ રીતે ચાલી રહ્યો હતો. ગાઢ અંધકારમાં ઊજળું કિરણ એક જ હતું. ‘બાળક જીવે છે.’ ડોક્ટરના આ શબ્દોએ સ્ટાફથી લઈને બહારના લોકોના ચહેરાઓ પર હળવાશ પાથરી દીધી.

‘પણ આ સ્ત્રીની હાલત નાજુક છે. કદાચ એ બચી નહીં શકે, પણ જો એના બાળકને બચાવવું હોય તો એક જ ઉપાય છે. ઇમરજન્સીમાં સિઝેરિયન કરવું પડે.’, ‘આવી હાલતમાં ઓપરેશન?’ જે લોકો ડોક્ટર ન હતા તે પણ ફફડી ગયા. ડો. બાબરિયાએ માથું હલાવ્યું પછી એનેસ્થેટિસ્ટને ફોન કર્યો, ‘ડો. ભટ્ટ, ક્યાં છો તમે?’, ‘જમવા બેઠો છું.’ ‘અડધા કોળિયે ઊભા થઈ જાવ! પાણી પીવાયે ન રોકાશો. એક ખતરનાક ઇમરજન્સી કેસ છે. બી ક્વિક, પ્લીઝ!’ ડો. ભટ્ટ ‘હા’ એટલું બોલવા પણ ન રોકાયા. દોડી આવ્યા. ઓપરેશન થિયેટરમાં દાખલ થયા પછી એમનાથી પણ આ જ સવાલ પુછાઈ ગયો, ‘આવી હાલતમાં ઓપરેશન?’ સ્ત્રીને બેહોશીનું ઇન્જેક્શન આપવાની વાત પણ માનવામાં ન આવે તેવી હતી, પહેલેથી જ બેહોશ હતી. આવી હાલતમાં ઓપરેશન શરૂ કરવામા આવ્યું.

ડો. ભટ્ટે પેશન્ટની જનરલ કન્ડિશનમાં સુધારો થાય તે માટે જરૂરી તમામ સારવાર ચાલુ કરી દીધી. કહ્યું પણ ખરું, ‘ડો. બાબરિયા, તમે કેટલી મિનિટ્સમાં ઓપરેશન પૂરું કરશો?’ ‘સાતથી આઠ મિનિટ્સમાં? કેમ પૂછ્યું?’ ‘પેશન્ટનું બ્લડપ્રેશર પકડાતું નથી. હું એને વધારે સમય માટે ટકાવી રાખી નહીં શકું.’ સાડા સાત મિનિટ્સ પછી ડો. બાબરિયા સ્ત્રીના પેટ પર છેલ્લો ટાંકો મારી રહ્યા હતા. ઓરડામાં નવજાત શિશુના રડવાનો અવાજ આવતો હતો, પણ કોઈનું ધ્યાન તે દિશામાં ન હતું. બંને ડોક્ટરો એમના સ્ટાફની મદદથી પ્રસૂતા સ્ત્રીને બચાવવાની મહેનતમાં ડૂબી ગયા હતા.

સતત પાંચ કલાકની જહેમત પછી હાથમાં માત્ર હતાશા જ આવી. એ સ્ત્રીએ દમ તોડી દીધો. એની પાછળ વિલાપ કરનારું પણ કોઈ ન હતું. બે ડોક્ટરો અને બાર જણાનો સ્ટાફ ભીની આંખો સાથે એકબીજાને પૂછી રહ્યો હતો, ‘હવે શું? આ સ્ત્રી કોણ હતી? એનું નામ-ઠામ-ઠેકાણું? એની સાથે એનો પતિ જ હોવો જોઈએ એનું શું થયું હશે? અને એના બાળકનું...?’ ત્યારે જ બધાનું ધ્યાન ગયું કે નવજાત બાળક તો રડી-રડીને ઊંઘી ગયું હતું. ડો. બાબરિયાએ એને જોયું. એ સુંદર મજાનો તંદુરસ્ત દીકરો હતો.

‘કેટલો અભાગી છે આ દીકરો? જન્મતાંની સાથે જ અનાથ બની ગયો. મમ્મી-પપ્પાનું મોં જોવા ન પામ્યો. હવે કોના ઘરમાં રહીને ઊછરશે? મામા-મામી, કાકા-કાકી કે પછી માસી-માસાના ઘરમાં જશે? એમને પોતાનાં જણ્યાં પણ હશેને? બિચારો આ અભાગી જીવ ઠેબાં ખાઈ-ખાઈને કેવી રીતે મોટો થશે, ભણશે કે પછી મજૂરી કરશે? કે અંધારી આલમમાં જતો રહેશે?’ જાતજાતના વિચારો ડો. બાબરિયાના મનમાં આવી ગયા.

નર્સ બહેને બાળકને ખોળામાં લીધું. ગાયનું દૂધ પીવડાવ્યું. બાળક જીવી ગયું. બીજા દિવસે પોલીસે આવીને સમાચાર આપ્યા, ‘પુરુષ અને સ્ત્રી બંનેના પોસ્ટમોર્ટમ રિપોર્ટ આવી ગયા છે. સરકારી ડોક્ટરે મૃત્યુનું કારણ અકસ્માતમાં થયેલી ઈજાઓ અને રક્તસ્ત્રાવ ગણાવ્યા છે.’ ‘આ વાત સમજી શકાય તેવી છે.’ ડો. બાબરિયા બોલ્યા. ‘હા, પણ ન સમજી શકાય તેવી વાત એ છે કે એ બંને કોણ હતાં, ક્યાંથી આવ્યાં હતાં. બધા સવાલોનો કશો જ જવાબ મળતો નથી.’, ‘એટલે?’ ડોક્ટર ચોંકી ગયા.

‘એટલે એમ કે પુરુષ કે સ્ત્રીની પાસેથી એક પણ નિશાની મળી નથી. વિઝિટિંગ કાર્ડ, ડ્રાઇવિંગ લાઇસન્સ, બાઇકનાં પેપર્સ કે બીજું કશું જ નથી મળ્યું. હાથની આંગળી પર એક-એક પાતળી વીંટી અને પાકીટમાં થોડાક રૂપિયા.’ ‘તો? હવે શું કરશો?’, ‘પોલીસ આવા કિસ્સામાં જે કરે છે તે કરીશું. છાપાંમાં મૃતકોના ફોટા આપીશું. આર.ટી.ઓ.માંથી બાઇકનું રજિસ્ટ્રેશન કોના નામનું છે તે માહિતી મેળવીશું. પોસ્ટર્સ છપાવીને દીવાલો પર લગાવીશું. આજે નહીં તો કાલે પણ પતો લગાવીને જ રહીશું.’

પોલીસનો આત્મવિશ્વાસ સફળ ન થયો. અખબારી પ્રયાસો વાંઝિયા પુરવાર થયા. આર.ટી.ઓ.માંથી જેનું નામ મળ્યું એણે કહ્યું, ‘મેં તો વર્ષો પહેલાં કોઈ અજાણ્યાને એ બાઇક વેચી દીધી હતી. એણે પેપર્સ માગ્યાં જ ન હતાં. અમારે ગામડાંમાં તો આવું જ ચાલે!’ સૌથી મોટું આશ્ચર્ય એ હતું કે આખા રાજ્યના એક પણ પોલીસ સ્ટેશનમાં એ તારીખે બે (એક સ્ત્રી- એક પુરુષ) જણાના ગુમ થવાની ફરિયાદ નોંધાઈ ન હતી! આનો અર્થ એવો થતો હતો કે મરનાર સ્ત્રી-પુરુષનાં દુનિયામાં કોઈ જ સ્વજનો, સગાંઓ કે પરિચિતો ન હતાં? કે પછી એ બંને બહારના રાજ્યમાંથી અહીં આવ્યાં હશે?

જે હોય તે! એ વિષય સાવ અલગ જ હતો. મુખ્ય સવાલ હતો કે હવે આ બાળકનું શું કરવું? જો કોઈ સગાંસંબંધીનો પત્તો ન જ મળે તો એને પોલીસના હાથમાં સોંપી દેવું પડે.
ડો. બાબરિયા ઊંડા વિચારોમાં ડૂબી ગયા હતા, ત્યાં એમની પત્ની સુનંદા એમની પાસે આવી અને પૂછવા લાગી, ‘સિસ્ટરે મને બધી વાત કરી છે. પેલા બાળકનું શું કરવું એની ચિંતામાં જ બેઠા છોને?’
‘હા, સુનંદા! એ માસૂમનો કયો અપરાધ કે એના...?’

‘ડિયર! તમને માત્ર આ એક જ સવાલ સૂઝે છે? જો એ માસૂમનો કોઈ અપરાધ ન હોય તો મારો ને તમારો શો અપરાધ છે? આપણે એવાં કેવાં પાપ કર્યાં છે કે ભગવાને આપણને હજુ સુધી સંતાનસુખથી વંચિત રાખ્યાં છે? આજ-કાલ કરતાં આપણાં લગ્નને દસ વર્ષ થવા આવ્યાં....’ ‘તો શું થઈ ગયું, સ્વીટી? હું જાણું છું કે તારા અને મારા તમામ રિપોર્ટ્સ નોર્મલ છે. એ માત્ર એક યોગાનુયોગ છે કે તને પ્રેગ્નન્સી રહેતી નથી, પણ ભવિષ્યમાં ગમે ત્યારે રહેશે.’

‘ભવિષ્ય કોણે જોયું છે? હું તો કહું છું કે વર્તમાનનો વિચાર કરીને આ બાળકને વધાવી લઈએ. ભવિષ્યમાં બાળક થવાનું હશે તો થશે, પણ એવી આશામાં ને આશામાં હું આ મળેલા બાળકને ગુમાવી દેવા નથી ઇચ્છતી. મારી આટલી વાત માનો.’ ડો. બાબરિયાના દિમાગની બત્તી જલી ઊઠી. આવો સુંદર વિચાર પોતાને કેમ ન આવ્યો?! આ સ્ત્રીઓ જબરી હોય છે! બીજા દિવસે જ ડો. બાબરિયાએ વકીલને બોલાવીને દતકવિધિ શરૂ કરી દીધી. બાળકને પોતાનું બનાવી લીધું.

જ્યારે શહેરમાં વાત ફેલાઈ ગઈ ત્યારે બધાંના હોઠો પર એક જ સવાલ રમતો હતો, ‘આ બાળક કેટલું બધું નસીબદાર કહેવાય નહીં? જન્મ્યું ત્યારે મા-બાપનાં નામનાંયે ઠેકાણાં ન હતાં અને હવે ડોક્ટર સાહેબ જેવા સુખી, સંસ્કારી, ઇજ્જતદાર માણસના ઘરમાં આવી ગયું! વાહ રે ઈશ્વર! આનું નામ તે વિધાતાના લેખ!’